Migrena – kompleksowy przewodnik po przyczynach, objawach i metodach leczenia

Migrena to znacznie więcej niż zwykły ból głowy. Jest to przewlekła choroba neurologiczna, charakteryzująca się nawracającymi, często silnymi napadami bólu, zazwyczaj jednostronnego, pulsującego charakteru. Napad migreny może być poprzedzony lub towarzyszyć mu szereg objawów, takich jak nudności, wymioty, nadwrażliwość na światło (fotofobia) i dźwięk (fonofobia). Zrozumienie mechanizmów powstawania migreny oraz dostępnych metod leczenia jest kluczowe dla poprawy jakości życia osób cierpiących na tę dolegliwość.

Co to jest migrena i jakie są jej rodzaje?

Migrena jest złożonym zaburzeniem neurobiologicznym, które wpływa na funkcjonowanie mózgu. Choć dokładne przyczyny nie są w pełni poznane, uważa się, że odgrywają w niej rolę czynniki genetyczne i środowiskowe. Mózg osoby cierpiącej na migrenę może być bardziej wrażliwy na pewne bodźce, co prowadzi do nieprawidłowej aktywności elektrycznej i zmian w przepływie krwi.

Wyróżnia się kilka głównych typów migreny:

• Migrena z aurą: Około 20-30% osób z migreną doświadcza aury, która jest zbiorem przejściowych objawów neurologicznych pojawiających się przed lub w trakcie bólu głowy. Najczęściej są to zaburzenia widzenia (np. błyski, mroczki, zaburzenia pola widzenia), ale mogą występować także problemy z czuciem (mrowienie, drętwienie) czy mową.
• Migrena bez aury: Jest to najczęstszy typ migreny, charakteryzujący się napadami bólu głowy bez wcześniejszych objawów neurologicznych.
• Migrena przewlekła: Zdefiniowana jako występowanie bólu głowy przez co najmniej 15 dni w miesiącu przez okres dłuższy niż 3 miesiące, z czego co najmniej 8 dni spełnia kryteria migreny.
• Migrena z towarzyszącymi objawami: Obejmuje odmiany takie jak migrena z nudnościami i wymiotami, migrena z zapaleniem nerwu wzrokowego czy migrena hemiplegiczna (z niedowładem połowicznym).

Czynniki wywołujące napady migreny

U wielu osób cierpiących na migrenę istnieją indywidualne czynniki wyzwalające, które mogą inicjować napad bólu. Identyfikacja i unikanie tych czynników jest ważnym elementem profilaktyki. Do najczęściej wymienianych należą:

• Zmiany hormonalne: Szczególnie u kobiet, wahania poziomu estrogenów związane z cyklem menstruacyjnym, ciążą czy menopauzą mogą prowokować migrenę.
• Czynniki dietetyczne: Spożywanie niektórych produktów, takich jak czekolada, sery dojrzewające, alkohol (zwłaszcza czerwone wino), kofeina (zarówno jej spożycie, jak i nagłe odstawienie) może wywoływać napady.
• Stres i napięcie: Zarówno okresy silnego stresu, jak i nagłe rozluźnienie po jego zakończeniu (tzw. migrena weekendowa) mogą być przyczyną bólu.
• Czynniki środowiskowe: Zmiany pogody, silne światło, głośne dźwięki, intensywne zapachy (np. perfumy, dym papierosowy), a także zmiany rytmu snu i czuwania (zarówno niedobór, jak i nadmiar snu) mogą wpływać na wystąpienie migreny.

Objawy migreny – jak je rozpoznać?

Typowy napad migreny może trwać od 4 do 72 godzin, jeśli nie zostanie przerwany leczeniem. Ból jest zazwyczaj pulsujący i może być odczuwany jako umiarkowany do ciężkiego, często uniilateralny (po jednej stronie głowy), choć może też obejmować obie strony.

Oprócz samego bólu głowy, kluczowe objawy towarzyszące to:

• Nudności i wymioty: Są bardzo częste i mogą znacząco utrudniać funkcjonowanie.
• Nadwrażliwość na bodźce: Fotofobia (wrażliwość na światło) i fonofobia (wrażliwość na dźwięk) sprawiają, że pacjenci szukają ciemnego i cichego miejsca.
• Objawy prodromalne: Mogą pojawić się na kilka godzin lub dni przed bólem i obejmować zmiany nastroju, zmęczenie, nadmierne ziewanie czy sztywność karku.
• Objawy aury: Jak wspomniano wcześniej, mogą to być zaburzenia widzenia, czucia lub mowy.

Diagnostyka i leczenie migreny

Rozpoznanie migreny opiera się głównie na dokładnym wywiadzie lekarskim i analizie objawów. Lekarz pyta o charakter bólu, jego lokalizację, czas trwania, czynniki wywołujące oraz obecność objawów towarzyszących. W niektórych przypadkach, aby wykluczyć inne przyczyny bólu głowy, mogą być zlecone dodatkowe badania, takie jak rezonans magnetyczny (MRI) czy tomografia komputerowa (CT) głowy.

Leczenie migreny dzieli się na leczenie doraźne (przerwanie napadu) i leczenie profilaktyczne (zapobieganie napadom).

Leczenie doraźne

Celem jest szybkie złagodzenie bólu i objawów towarzyszących w trakcie napadu. Stosuje się:

• Leki przeciwbólowe dostępne bez recepty: Ibuprofen, naproksen, paracetamol, aspiryna – skuteczne przy łagodniejszych napadach.
• Leki swoiste dla migreny (tryptany): Są to leki dostępne na receptę, które działają na receptory serotoninowe w mózgu, zwężając poszerzone naczynia krwionośne i blokując przewodzenie bólu.
• Leki przeciwwymiotne: Pomagają złagodzić nudności i wymioty.

Leczenie profilaktyczne

Stosowane u osób z częstymi lub bardzo ciężkimi napadami, które znacząco wpływają na jakość życia. Celem jest zmniejszenie częstotliwości, nasilenia i czasu trwania napadów. Wśród leków profilaktycznych znajdują się m.in.:

• Beta-blokery: Stosowane w leczeniu chorób serca, ale skuteczne w profilaktyce migreny.
• Leki przeciwpadaczkowe: Niektóre leki przeciwpadaczkowe mają również udowodnione działanie w zapobieganiu migrenie.
• Leki przeciwdepresyjne: Niektóre trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne mogą być pomocne.
• Nowoczesne terapie: W ostatnich latach pojawiły się przeciwciała monoklonalne skierowane przeciwko CGRP (peptydowi związanemu z genem kalcytoniny), który odgrywa kluczową rolę w patofizjologii migreny. Są to terapie podawane w formie zastrzyków.
• Metody niefarmakologiczne: Wśród nich warto wymienić akupunkturę, biofeedback, techniki relaksacyjne, terapię poznawczo-behawioralną (CBT) oraz zmiany w stylu życia (regularna aktywność fizyczna, higiena snu, zdrowa dieta).

Życie z migreną – strategie radzenia sobie

Poza leczeniem medycznym, samokontrola i odpowiednie strategie radzenia sobie są nieocenione. Prowadzenie dzienniczka migreny może pomóc w identyfikacji czynników wywołujących i ocenie skuteczności leczenia. Warto również dbać o regularny tryb życia, unikać pomijania posiłków, dbać o odpowiednie nawodnienie i stosować techniki relaksacyjne. Wsparcie ze strony bliskich oraz grup wsparcia może również znacząco poprawić samopoczucie i radzenie sobie z chorobą.